Podstawowe organella komórkowe i inne elementy budulcowe:

Błona komórkowa – białkowo lipidowa struktura otaczająca komórkę

Ściana komórkowa – cukrowa (głównie celulozowa) twarda otoczka ochronna na zewnątrz błony komórkowej; występuje u roślin, grzybów i bakterii

Cytoplazma – substancja o konsystencji zolu wypełniająca wnętrze komórki; jest wodną zawiesiną metabolitów (substratów i produktów przemian metabolicznych), enzymów, kwasów nukleinowych, jonów i innych substancji obecnych w komórce; w cytoplazmie zawieszone są wszystkie Organella komórkowe

Jądro komórkowe – otoczony podwójną błoną lipidową prawie cały materiał genetyczny komórki

Mitochondrium – otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową centrum energetyczne komórki – tu produkowana jest większość ATP komórki

Chloroplasty – otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową anabolityczne centra komórki; tu pochłaniane jest światło i przeprowadzana jest fotosynteza; występują tylko u organizmów samożywnych lub semiautotrofów (bakterie fotosyntetyczne, glony, rośliny, niektóre pierwotniaki, sinice)

 

Peroksysomy – rodzaj mikrociał, otoczonych pojedynczą błoną i wypełnionych drobnoziarnistą macierzą. Zawierają enzym katalazę służącą do rozkładu nadtlenku wodoru (H₂O₂), który jest produktem ubocznym procesu utleniania oraz oksydazę uczestniczącą w utlenianiu różnych substratów. Występują w komórkach człowieka, zwierząt jedno- i wielokomórkowych, niektórych glonów, grzybów i roślin

Retikulum endoplazmatyczne – wewnętrzna pojedyncza błona komórkowa, która dzieli wnętrze komórki na przestrzenie, w których mogą przebiegać równocześnie różne, nawet przeciwstawne reakcje chemiczne, są dwa typy retikulum endoplazmatycznego:

Siateczka gładka – powierzchnia siateczki jest gładka

Siateczka szorstka – na jej powierzchni znajdują się rybosomy, ta siateczka odpowiedzialna jest głównie za syntezę białek

Aparaty Golgiego – To struktury błoniaste złożone z płaskich rurek, cystern i pęcherzyków, ułożone jedna na drugiej. Aparat Golgiego występuje w pobliżu jadra komórkowego oraz pozostaje w ścisłym związku z lizosomami, siateczką śródplazmatyczną i plazmolemmą. Przejmuje i modyfikuje cząsteczki wytworzone w retikulum endoplazmatycznym, gromadzi wydzieliny oraz produkty syntezy, a następnie kieruje je na zewnątrz komórki lub do innych miejsc w komórce. Modyfikuje białka wytworzone w siateczce śródplazmatycznej, jest miejscem syntezy wielocukrów, pektyn, hemicelulozy, śluzu i innych wydzielin komórkowych.

Lizosomy – o kształcie kulistym, otoczone pojedynczą błoną cytoplazmatyczną. Są częścią wewnątrzkomórkowego układu trawiennego, którego zadaniem jest przeprowadzenie za pomocą enzymów hydrolitycznych rozkładu substancji wielkocząsteczkowych na składniki prostsze, wykorzystywane następnie przez komórkę. Dlatego zawartością lizosomów są rozpuszczone enzymy hydrolityczne.

Wakuola – otoczona pojedynczą błoną kropla wody wewnątrz komórki; stanowi ona swoisty bufor wodny dla środowiska wewnątrzkomórkowego i zapewnia turgor komórki ; występuje w komórkach roślinnych

Centriole, cytoszkielet i aparaty ruchowe – mikroszkielet komórki, są to zazwyczaj długie włókniste aglomeraty związków chemicznych przeszywające całe wnętrze komórki w różnych ale określonych kierunkach; substancje włókniste pełnią rolę szkieletu, a włókna kurczliwe rolę mięśni – zapewniają prawidłowy kształt komórki, ruch komórki, rozmieszczenie organelli komórkowych, pełnią ważną rolę przy podziale komórkowym.

Rybosomy – złożone kompleksy białkowo-nukleinowe zbudowane z dwóch podjednostek (małej i dużej), pełnią kluczową rolę w procesie translacji (przepisywanie kodu genetycznego na sekwencję białkową)

U organizmów tkankowych wszystkie komórki pochodzą od wspólnych nie wyspecjalizowanych komórek nazywanych komórkami macierzystymi. W trakcje rozwoju komórki specjalizują się pod względem funkcji i budowy do pełnienia określonych zadań w organizmie (komórki nerwowe, kostne czy erytrocyty pochodzą od podobnych do siebie komórek macierzystych). To jak specjalizują się komórki zależy od uaktywniania lub blokowania poszczególnych genów w materiale genetycznym komórki.

Narząd, organ – część wielokomórkowego zwierzęcego lub roślinnego, która pełni określoną funkcję fizjologiczną. W odniesieniu do roślin nie używa się terminu narząd, natomiast mówi się o organach (np. takich jak korzeń, łodyga, liść, kwiat). W organizmach jednokomórkowych odpowiednikami narządów są organella komórkowe. Narząd posiada swoistą budowę, wygląd i położenie odróżniające go od innych narządów. Narządy często łączą się w struktury wyższego rzędu, spełniające określone funkcje fizjologiczne – układy narządów (u roślin analogiczne struktury nazywamy systemami).

Układ narządów, system narządów, narządy tworzące zespół elementów uzupełniających się funkcjonalnie dla zapewnienia prawidłowego przebiegu podstawowych czynności organizmu.

Organizm, ustrój – istota żywa charakteryzująca się procesami życiowymi (przede wszystkim przemianą materii).

Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa.

Biocenoza – zespół populacji organizmów roślinnych fitocenoza i zwierzęcych zoocenoza danego środowiska, należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza oraz biotop, czyli środowisko fizyczne tworzą ekosystem. Biocenozy mogą być naturalne(sawanna, las, jezioro) i sztuczne(park, ogród).